Het is wellicht voor het eerst in de menselijke geschiedenis dat het ontstaan en de gevolgen van menselijke gruwel en menselijk leed op de voet te volgen zijn, online via de sociale media en ongecensureerd. Door de uitvoerige gebruikmaking van de sociale media bevinden ook individuen die niet fysiek aanwezig zijn bij een ramp zich in dezelfde situatie als degenen die getroffen zijn. Voorheen lazen we het terug in boeken of zagen we de beelden van zulke gebeurtenissen op televisie, op latere momenten. De pandemieรซn, aardbevingen, overstromingen, oorlogen, en als laatste de uitmoordingen van volkeren, zijn gebeurtenissen waar we in 2023 rechtstreeks getuige van zijn met alle psychologische effecten van dien.
Trauma is een term die we veel zien voorbijkomen. Volgens de American Psychological Association is trauma een emotionele respons ten opzichte van een afschuwelijke gebeurtenis, zoals een ongeluk, verkrachting, of een natuurramp (APA, 2023). Natuurrampen en humanitaire rampen kennen naast de slachtoffers die uit eerste hand zijn getroffen, ook slachtoffers die zelf niet direct betrokken zijn geweest bij de ramp. Hun betrokkenheid is vanwege hun getuigenis van de impactvolle gebeurtenis, die een spoor bij hen achterlaat. Dit wordt ook wel secundaire traumatisering genoemd.
Secundaire traumatisering wordt omschreven als ‘de stress die voortkomt uit het helpen van anderen die getroffen of getraumatiseerd zijn’. Dit zijn doorgaans eerstehulpverleners; de hulpverleners die direct na een ramp aanwezig moeten zijn om levens te redden en de veiligheid te waarborgen (Greinacher, Derezza-Greeven, Herzog, & Nikendei, 2019). En hoewel we niet allemaal eerstehulpverleners zijn, bevinden we ons vanwege onze directe digitale, en daarmee mentale aanwezigheid, wel tot de groep die als eerste getuige wordt van ingrijpende gebeurtenissen.
De secundaire traumatisering is een minder ernstige vorm van een trauma, maar kan afhankelijk van de ervaren intensiteit plaatsvervangende traumatisering veroorzaken. Dit is een doorlopend veranderingsproces dat kan voortvloeien uit een secundaire traumatisering. Plaatsvervangende traumatisering heeft als gevolg dat men een diepgaande verandering meemaakt in de wereldbeelden en de fundamentele overtuigingen (Hopwood, Schutte, & Loi, 2019). Een voorbeeld van een plaatsvervangende traumatisering is als een partnerrelatietherapeut stopt met geloven in goede huwelijken na secundaire traumatisering te hebben ondervonden aan de hand van het getuigen van ingrijpende gebeurtenissen in relaties.
In de afgelopen jaren wordt er veel onderzoek gedaan naar sociale media-geinduceerde stress en de bevindingen van menig onderzoeker is dat sociale media inderdaad een negatief effect hebben op het psychische welzijn van mensen die online blootgesteld worden aan rampen (Comstock & Platania, 2017). Tussen de aangedragen oplossingen is de trauma-geinformeerde benadering de meest aannemelijke die momenteel verder wordt onderzocht op haar effectiviteit. De aanbevelingen zijn onder andere het balanceren van online platforms met verantwoordelijkheid en aansprakelijkheid voor het welzijn van alle mensen (Scott, Marcu, Anderson, Newman, & Schoenebeck, 2023).
Hoewel we als mens niet immuun zijn voor onvoorziene psychische effecten van hetgeen waar we bewust of onbewust van getuigen, is het belangrijk om manieren te vinden om voor onszelf te zorgen. Wij zijn als TPP Nederland van mening dat bovengenoemde principes van verantwoordelijkheid en aansprakelijkheid ook door iedere individu persoonlijk gehandhaafd zouden moeten worden. Op deze manier zullen ook de effecten van het blootgesteld zijn aan negatieve beelden op de sociale media ook hoogstwaarschijnlijk verminderen.